२०२६ मध्ये बचत गटांसाठी: पापड-लोणच्याच्या पलीकडचे ५ नवीन उद्योग | मिळवा मोठा नफा
२०२६ मध्ये बचत गटांसाठी: पापड-लोणच्याच्या पलीकडचे ५ नवीन उद्योग | मिळवा मोठा नफा
लेखक: प्रवीण झेंडे | प्रकाशित: नोव्हेंबर २०२५ | श्रेणी: SHG उद्योग
तुमचा बचत गट अजूनही फक्त पापड आणि लोणचे बनवत आहे? आजचा काळ बदलला आहे! २०२६ मध्ये प्रचंड नफा देणारे नवीन आणि आधुनिक उद्योग स्वीकारण्याची हीच योग्य वेळ आहे. सरकारी योजना आणि बँक कर्ज मिळवण्यासाठी हे ५ ट्रेंडिंग उद्योग आणि त्यामागील रणनीती जाणून घ्या!
बचत गटाचे बदललेले स्वरूप (New Avatar of SHGs)
काही वर्षांपूर्वी, स्वयं-सहाय्यता गट (SHG) म्हणजे केवळ बचतीचे माध्यम आणि छोटे घरगुती उद्योग (उदा. मसाला, साबण) एवढीच ओळख होती. परंतु, राष्ट्रीय ग्रामीण जीवनोन्नती अभियान (NRLM) आणि बदललेल्या बाजाराच्या मागणीमुळे बचत गटाचे स्वरूप आता ग्रामीण उद्योजकता केंद्रात (Rural Enterprise Hub) बदलले आहे.
आता गट केवळ उत्पादक नाहीत, तर ते सेवा पुरवणारे (Service Providers), तंत्रज्ञान वापरणारे (Tech Users) आणि मोठ्या व्यवसायांचे भागीदार बनत आहेत.
पापड-लोणच्याच्या पलीकडचे ५ ट्रेंडिंग उद्योग
बाजारात ज्या वस्तूंची मागणी जास्त आणि स्पर्धा कमी आहे, असे ५ नवीन आणि आकर्षक उद्योग पर्याय खालीलप्रमाणे आहेत. या उद्योगांना मोठा नफा मिळवण्यासाठी शासकीय मदत देखील उपलब्ध आहे.
१. सेंद्रिय आणि प्रक्रिया केलेले 'सुपरफूड्स' (Organic & Processed Superfoods)
आजच्या काळात, लोक आरोग्याबाबत खूप जागरूक झाले आहेत. सेंद्रिय (Organic) आणि उच्च पौष्टिक मूल्य असलेल्या धान्यांना (उदा. नाचणी, जवस, बाजरी) मोठी मागणी आहे.
- उत्पादन: सेंद्रिय नाचणीचे पीठ, बाजरीचे तयार भाजणी, गुळ-शेंगदाणा लाडू (प्रोटीन बार म्हणून), विविध हर्बल चहाचे मिश्रण (Herbal Tea Blends).
- फायदा: या उत्पादनांना शहरात आणि ऑनलाईन बाजारात उच्च किंमत (Premium Price) मिळते.
२. ई-गव्हर्नन्स आणि बँकिंग सेवा केंद्र (E-Governance & Banking Kiosk)
हा एक सेवा-आधारित (Service-based) उद्योग आहे. गटातील एखादी सुशिक्षित सदस्य प्रशिक्षित होऊन कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) किंवा बँक प्रतिनिधी (Bank Mitra) म्हणून काम करू शकते.
- सेवा: आधार कार्ड अपडेट, पॅन कार्ड अर्ज, विमा (Insurance) भरणे, डिजिटल पेमेंट आणि छोटे कर्ज वितरणात मदत करणे.
- फायदा: यात फार मोठे उत्पादन युनिट लागत नाही आणि सेवा शुल्क (Commission) त्वरित मिळते.
३. स्थानिक पर्यटन आणि 'होमस्टे' (Local Tourism & Homestay)
जर तुमचा गट पर्यटनस्थळाजवळ असेल, तर तुम्ही पर्यटकांना राहण्याची आणि जेवणाची सुविधा (Homestay) देऊ शकता.
यासाठी गटाने जागा निश्चित करून, खोल्या व्यवस्थित कराव्यात आणि स्थानिक पदार्थांची चव (Authentic Local Food) पर्यटकांना द्यावी. यामुळे गटाच्या सदस्यांना वर्षभर रोजगार मिळू शकतो.
येथे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रसिद्ध असलेल्या ‘अतिथि देवो भव’ या भारतीय संकल्पनेचा वापर करा. याबद्दल अधिक माहितीसाठी, पर्यटन मंत्रालयाच्या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट द्या: Ministry of Tourism, India. [४️⃣ & 5️⃣ बाह्य/अधिकृत लिंक]
४. कचरा व्यवस्थापन आणि कंपोस्ट खत निर्मिती (Waste Management & Compost)
स्वच्छता आणि पर्यावरण संरक्षण हा भविष्यातील ट्रेंड आहे. गट आपल्या गावातून ओला कचरा (Wet Waste) गोळा करून त्यापासून सेंद्रिय कंपोस्ट खत (Organic Compost) तयार करू शकतात.
- मार्केट: हे खत शेतकरी आणि नर्सरींना (Nurseries) विक्रीसाठी तयार असते.
- सरकारी मदत: अनेक महानगरपालिका आणि ग्रामपंचायती अशा प्रकल्पांना अनुदान (Subsidy) आणि तांत्रिक मदत देतात.
५. ई-कॉमर्स पॅकेजिंग आणि डिलिव्हरी सेवा
आज प्रत्येक वस्तू ऑनलाइन विकली जात आहे. बचत गट स्थानिक उत्पादकांसाठी उत्पादनांचे पॅकेजिंग (Packaging) आणि शहरांमधील शेवटच्या टप्प्यातील वितरण सेवा (Last-Mile Delivery) पुरवण्याचे काम करू शकतात.
या उद्योगासाठी लॉजिस्टिक (Logistics) आणि वेळेचे व्यवस्थापन (Time Management) अत्यंत महत्त्वाचे आहे. तुम्ही तुमच्या भागातील छोटे व्यापारी आणि कृषी उत्पादकांना थेट सेवा देऊ शकता.
या आधुनिक व्यवसायांसाठी मोठा कर्ज अर्ज कसा करायचा, याबद्दल माहितीसाठी आमचा मागील लेख वाचा: कर्ज परतफेडीतील नियमितता: गटाच्या विश्वासाची गुरुकिल्ली [४️⃣ अंतर्गत लिंक]
८. मुख्य निष्कर्ष (Key Takeaways)
- बचत गटांनी बाजारातील नवीन मागणी आणि तंत्रज्ञान स्वीकारून पारंपारिक उद्योगातून बाहेर पडावे.
- केवळ उत्पादन नव्हे, तर सेवा-आधारित उद्योगांना (उदा. बँकिंग, पर्यटन) प्राधान्य द्या.
- नवीन उद्योगांसाठी बँक लिंकेज आणि NRLM योजनांतर्गत भांडवल मिळवणे शक्य आहे.
- ऑनलाईन विक्रीसाठी (E-commerce) उत्पादनाचे उत्तम पॅकेजिंग आणि उच्च गुणवत्ता राखणे आवश्यक आहे.
- कोणताही नवीन उद्योग सुरू करण्यापूर्वी बाजार सर्वेक्षण (Market Survey) करणे अनिवार्य आहे.
८. निष्कर्ष आणि कृतीसाठी आवाहन (Conclusion & CTA)
बचत गटाचे भविष्य केवळ पापड आणि लोणच्यावर नाही, तर स्मार्ट आणि आधुनिक व्यावसायिक निवडींवर अवलंबून आहे. तुमच्या गटाने जुनी ओळख बाजूला ठेवून, नवनवीन उद्योगांमध्ये प्रवेश केल्यास, तुम्ही केवळ स्वतःचेच नाही, तर संपूर्ण समाजाचे आर्थिक सक्षमीकरण करू शकता.
आता थांबायचं नाही! तुमच्या गटाची आजच बैठक घ्या आणि वरील ५ पैकी कोणता उद्योग तुमच्यासाठी सर्वात योग्य आहे, हे ठरवा.
आता मोफत बिझनेस प्लॅन टेम्पलेट डाउनलोड करा८. वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
पापड-लोणच्याच्या पलीकडील उद्योगांसाठी गटाला भांडवल कसे मिळेल?
बचत गट (SHG) आपल्या अंतर्गत निधीसह (Internal Corpus), राष्ट्रीय ग्रामीण जीवनोन्नती अभियान (NRLM) अंतर्गत मिळणारे रिव्हॉल्व्हिंग फंड (RF), सामुदायिक गुंतवणूक निधी (CIF) आणि विशेषतः बँक लिंकेजद्वारे (Bank Linkage) मोठे भांडवल (Big Loan) मिळवू शकतात. बँकेकडून मिळणारे कर्ज व्यावसायिक योजना आणि मागील परतफेडीच्या नोंदीवर अवलंबून असते.
बचत गटांनी उत्पादनांची विक्री ऑनलाईन (Online) कशी करावी?
बचत गटांनी आपले उत्पादन ऑनलाइन विकण्यासाठी Amazon, Flipkart किंवा सरकारी ई-कॉमर्स पोर्टल GeM (Government e-Marketplace) सारख्या प्लॅटफॉर्मवर नोंदणी करावी. याशिवाय, गटाने स्वतःचे सोशल मीडिया पेज (उदा. Instagram, Facebook) तयार करून उत्पादनांचे उच्च-गुणवत्तेचे फोटो आणि माहिती पोस्ट करावी.
पर्यटन-आधारित उद्योग ग्रामीण भागातील SHG साठी उपयुक्त आहेत का?
नक्कीच! ज्या ग्रामीण भागांमध्ये ऐतिहासिक स्थळे, धार्मिक स्थळे किंवा नैसर्गिक सौंदर्य आहे, तेथे पर्यटन-आधारित उद्योग (उदा. होमस्टे, स्थानिक खाद्यपदार्थ विक्री केंद्र, टूर गाईड सेवा) अत्यंत फायदेशीर ठरू शकतात. यासाठी आवश्यक प्रशिक्षण आणि परवाने मिळवण्यासाठी जिल्हा परिषदेच्या पर्यटन विभागाशी संपर्क साधावा.
नवीन उद्योग सुरू करताना गटाने कोणत्या गोष्टींचा अभ्यास करावा?
नवीन उद्योग सुरू करताना गटाने सर्वप्रथम बाजार मागणी (Market Demand), स्पर्धा (Competition), आवश्यक कौशल्ये (Skills) आणि भांडवल (Capital) यांचा सखोल अभ्यास करावा. शक्य असल्यास, उद्योगाशी संबंधित लहान प्रशिक्षण (Skill Training) जरूर घ्यावे.
